یادوارهء شادروان علامه عبدالحی حبیبی مشروطه خواه، تاریخ نگار و نویسنده

استاد صباح

پوها ند عبدالحی حبیبی:

مورخ و دانشمند پر مایه ای وطن ما

 عبدالحی حبیبی فرزند ملا عبدالحق آخوند زاده از د ود مان عالم معروف مولوی حبیب الله مشهور به محقق قندهاری است.

استاد عبدالحی حبیبی روز پنجشنبه 17 ربیع الثانی 1328 قمری مطابق 1289 شمسی و می 1910 ع در محله بامیزائی شهر قندهار تولد گرد ید در طفولیت از شفقت و سایه پد ر محروم و دروس ابتدائی را نزد علمای د ینی مساجد قندهار بویژه نزد پسر کاکای عا لم شان محروم مولوی عبدالواسح قندهاری که یکی از عا لمان برجسته قندها ر بود فرا گرفته و بعدآ د ر سال 1299 هه ش به مکتب ابتدائی شالمار قندهار شامل شده د ر سال 1304 ش از آن مکتب فارغ و به عمر پانزده سالگی در یکی از مکاتب ابتدائی آن شهر بحیث معلم مقرر گرد ید. استاد از مال و منال پد ر بجز چند جلد کتب چیزی د یگرارث نبرد زیرا محیط فامیلی استاد علم و دانش بود و به کتاب از روزگاران قد یم انس داشتند.

استاد ، اد بیات و علم قرائت و علم احاد یث را نزد مرحوم مولوی ابوالوفا قندهاری که زمانی در هند جنوبی در مد رسه نظامیه دکن مقام استادی را داشت در هنگام ا قامت آن استاد در قندهار فرا گرفت. استاد از همان اوان جوانی علاقه زیادی به مطالعه و فراگیری علوم مختلف داشته و همیشه جراید سراج الاخبار ، حبل المتین ، کاوه ، ایرانشهر و سایر نشر ا ت را مطالعه میکرد و بر غنای معنوی خویش می افزود.

استاد حبیبی در سال 1306 ش ابتدا بحیث معاون جریده طلوع افغان د ر قندهار و در سال 1310 ش بحیث مدیر مسئول آن جریده انتخاب و مد ت 9 سال این جریده هفتگی را بزبانهای پشتو و دری به نشر می رسانیدند.

در سال 1319 الی 1320 ریس اکاد می  پشتو " در عین زمان معاون ریاست مستقل مطبوعات و از سال 1320 الی 1323 مشاور وزارت معارف و از سال 1323  الی 1325 بحیث رئیس نخستین فاکولته ادبیات پوهنتون کابل و استاد تاریخ ادبیات پشتو و از 1325 الس 1326 رئیس اداره معارف قندهار و استاد تاریخ و وکیل  التجاره افغانی در کویته بلوچستان و از سا ل 1327 الی  1330 نماینده منتخب مردم قندهار در دوره هفتم شورای ملی د ر کابل  مصروف خدمات بود ازسال 1330 الی 1341 در اثر اختلافات  سیاسی با  حکومت وقت در پاکستان سکونت داشته و در 16 سنبله 1341  دوباره د و با ره به وطن مرا جعت و در سال 1344 موفق به رتبه پوهاند ی در پوهنتون کابل گرد ید ند.

در  سال 1345 رئیس انجمن تاریخ افغانستان و در سال 1351 مشاور امور فرهنگی صدر اعظم در کابل بود که در هنگام مسوولیت همه امور وظایف محلوله شانرا بکمال صداقت وطند وستی و بی آلایشانه انجام داد ه حایز افتخارات ما دی و معنوی برای خویش و کشور شان گردیدند. استاد در هنگام اجرای وظایف  بدریافت مدالهای درجه دوم معار ف و رشتین طلا ئی نیز موفق گردیده بودند.

اسناد عبدالحی حبیبی مرد قلم به دست ژر فنگر از هفتاد و هفت سال زندگی خویش 60 سال آنرا وقف نوشتن پژوهش و تحقیق بخاطر روشن ساختن  تاریخ و اد بیات کشور و در آخرین تحلیل اعتلا ی غنامندی فرهنگ پربار این خطه باستانی نمود که فراورده های آنرا یکصد و پانزده کتب مطبوع و صد ها

مقا له علمی وتحقیقی بز با نها ی د ری ، پشتو ، ا رد و ، عربی و ا نگلیسی تشکیل مید هد. طبع و نشرشد ن تعد ا د بی شما ر ا ز آ ثا ر و آ فر ینش ها ی علمی تحقیقی و ی :

•  نظیر تا ر یخ ا فغا نستا ن بعد ا ز ا سلا م.

•  هنرعصر تیمو ر یا ن با بر د را فغا نستا ن.

•  نظر بر ا د بیا ت پشتو.

•  نسب و زا د گاه سید جما ل ا لد ین ا فغا ن.

• ز با ن د و هزا ر سا له ا فغا نستا ن.

• ر وا بطه ا د بی هند با ا فغا نستا ن.

• تعلیق و تحشیه.

• فضا یل بلخ.

• تا ر یخچه مختصر ا د بیا ت پشتو به عر بی.

• تا ر یخ هنر کتا ب سا زی د ر عصر تیو ر یا ن.

• تا ر یخچه بید ا ری سیا سی ا فغا نستا ن.

• سو ا د ا عظم.

• ز ین ا لا خبا ر گر د یزی...

• حبیبی د ر (35) سیمینا ر و کنفرا نسهای بین ا لمللی و صد ها نشستها ی فر هنگی و علمی د ر مما لک مختلف و د ر د ا خل کشو ر ا شتر ا ک نمو ده ا ست.

حبیبی با تلا شها ی خستگی نا پذ یر، پو هنحی ا د بیا ت پو هنتو ن کا بل را تا سیس و خود بحیث ا ستا د ز با ن پشتو ا جر ای و ظیفه میکرد.

علا وه بر ا ین نقش ا رز نده وی د ر تا سیس و تکمیل مو سسا ت عا لی  و تحقیقی کشو ر ما نند ا نجمن پشتو تو لنه ، ا نجمن تا ر یخ ا فغا نستا ن و ا کا د می علو م محسو س و مشهود ا ست.

تا ا ینکه حبیبی د ر ا ثر بیما ری لا علا ج د ر شهر کا بل چشم ا ز د نیا فر و بست.  روا ن ا ین مرد بز ر گی قلم و د ا نش شا د با د.

خد ما ت علمی و فر هنگی ا ش ما یه ا فتخا ر ملت و مر د م ا فغا نستا ن ا ست.

***********