کابل ناتهـ، Kabulnath

 
 
 
 
 
نگاهی به تلویزیون «فارسی1»؛ سعد و  تلسی و ویکتوریا
 
 
 
علی کریمی
 
 

سال هاست که  تلسی، زن هندی بلند قامت و خوش چهره، ملت افغانستان را از کار و زندگی انداخته است. او با رفقا و رقبایش در سریال «زمانی خشو هم عروس بود» هر شب همه را به پای تلویزیون می کشاند؛ از پولیس ترافیک تا ملای مسجد، از سرمعلم مکتب تا معاون وزیر و از زن شوی مرده تا طفل مکتب گریز؛ هیچ کس نیست که شیفته سیرت و سیمای این زن درشت اندام نباشد.

 

ولی در خانه همسایه ما ایران، زن دیگری غوغا به پا کرده است: ویکتوریا، زن میانسال و عشوه گری که به تازگی شوهر پیر را ترک کرده و دل از یک مرد جوان ربوده  است. او باعث شده که مردم مومن ایران از تماشای روضه خوانی تلویزیون های دولتی یکسره دست بشویند و به عشوه گری های این زن زیبای کلمبیایی چشم بدوزند. اما چه رابطه ای بین  تلسی هندی و ویکتوریای کلمبیایی وجود دارد؟ ظاهرا این رابطه را باید در مردی جستجو کرد که این دو زن را به این دو کشور فرستاده است: سعد محسنی. تاجر جوان قندهاری که به تازگی کمر بسته است  تا امپراطوری کوچک رسانه ای اش را فراتر از مرزهای افغانستان گسترش دهد. مردی که امریکایی ها او را «روپرت مرداخ افغانستان» لقب داده اند.


از اگوست 2009 تلویزیون «فارسی 1» (که "فارسی وان" خوانده می شود) روی ماهواره "هاتبرد" شروع به نشر برنامه کرده است. این تلویزیون که از دبی نشر می شود، جدیدترین سریال های امریکایی را با دوبله فارسی برای مخاطبان ایرانی نشر می کند. تقریبا تمام برنامه های «فارسی 1»، سریال های امریکایی و کوریایی است. برعلاوه یک برنامه موسیقی که آنهم فقط موزیک ویدیوهای انگلیسی نشر می کند. هر چند فقط هفت ماه از عمر «فارسی 1» می گذرد، اما به شکل عجیبی توانسته است در میان مخاطبان ایرانی نفوذ کند. آغاز نشرات این تلویزیون تقریبا همزمان بود با جنبش اعتراضی سبز در ایران، این باعث شد که بسیاری از ایرانی ها فکر کنند که حکومت ایران خودش «فارسی 1» را راه انداخته است تا مردم به جای تظاهرات در خیابان، در خانه بنشینند و «ویکتوریا» ببینند. اما پس از آن که دولت ایران اقدام به پخش پارازیت روی این شبکه کرد این شبهه باطل شد. تا هنوز بزرگترین سوال بینندگان کنجکاو این شبکه این است که چه کسی این تلویزیون را اداره می کند؟
طبق نظرسنجی ها، مردم ایران پس از مردم اسراییل، امریکادوست ترین مردم در خاورمیانه هستند. این موضوع را سعد محسنی به خوبی می دانست، وقتی که دو سال پیش شروع به پایه گذاری تلویزیونی کرد که در آن فقط سریال امریکایی  نشر کند. چیزی که در هیچ تلویزیون فارسی زبان وجود ندارد. ایرانی ها دو نوع تلویزیون می بینند:

 

تلویزیون دولتی ایران که سراسر تبلیغات حکومتی است، و تلویزیون های مستقر در خارج از ایران مشهور به «تلویزیون های لوس آنجلسی» که سراسر تبلیغات ضدحکومتی هستند. تلویزیون های لوس آنجلسی به خاطر کوچک بودن شان قدرت خرید و فلم و سریال امریکایی را ندارند و بیشتر یا آهنگ نشر می کنند یا دشنام علیه حاکمان ایران. فقط یک تلویزیون بنام «ام بی سی پرشیا» که از طرف یک شرکت عربی نشر می شود، فلم های امریکایی را با دوبله فارسی نشر می کند. در این میان جای یک تلویزیون که بتواند سریال های جدید امریکایی را با دوبله فارسی نشر کند، کاملا خالی بود، که آن را آقای محسنی پر کرد.


سعد محسنی به معنای مدرن کلمه یک «کارگشا» است. کارگشا همان چیزی است که در انگلیسی به آن «انتر پرينيور» می گویند و در افغانستان «متشبث» ترجمه شده است؛ که اصلا ترجمه جالبی نیست. حتا کلمه کارگشا نمی تواند معنای «انترپرنیور» را به طور کامل برساند. انترپرنیور به کسی گفته می شود که ایده های تازه دارد، بسیار ریسک پذیر است، و با سرمایه گذاری فرصت های تازه ایجاد می کند. از سال 2002 که سعد همراه با دو برادرش جاهد و زید و خواهرش وژمه محسنی از استرالیا به کابل آمدند، همواره در عرصه رسانه اي یک ابتکار جدید کردند و ده ها افغان دیگر از آن ها  تقلید کردند و هیچ کدام نتوانست با او رقابت کند. آن ها شرکت رسانه ای «موبی مدیا گروپ» شان را با رادیو «آرمان» شروع کردند. یک رادیوی سرگرمی روی موج اف ام که تنها ستاره آن شکیب ایثار بود. ایثار طوری در رادیوهای اف ام برنامه اجرا می کرد که تمام رادیوهای پس از آرمان تا امروز از او تقلید می کنند و زمانی هم که به تلویزیون «طلوع» رفت تبدیل شد به یک مدل نمونه برای دیگر مجریان تلویزیونی در افغانستان. محسنی ها تلویزیون طلوع را در سال 2004 با پولی که از اداره کمک های بین المللی ایالات متحده به دست آوردند (به نقل از نیویارک تایمز) راه اندازی کردند. پس از آن دامنه فعالیت های موبی گروپ هر روز بیشتر و بیشتر شد تا این که امروز سه تلویزیون، یک رادیو، یک وب سایت خبری، شرکت تولید موسیقی، مجله انگلیسی، انترنت کافی های زنجیره ای، شرکت خدمات انترنتی فقط بخشی از آن است. تلویزیون طلوع، برای اولین بار سریال خارجی را دوبله و نشر کرد. برنامه «ستاره افغان» را بر اساس «آمریکن آیدول» ساخت و سریال افغانی تولید کرد.  
سوالی که درباره «فارسی 1» حل نشده، این است که پول این تلویزیون را چه کسی می پردازد؟ البته این سوال کسانی است که سعد محسنی را نمی شناسند.  سعد محسنی در استرالیا بانکدار بود و به خوبی با قواعد بازی َآشناست. بزرگترین سحر او در این است که می تواند از هر کسی که بخواهد کار بکشد و از هر چیزی که بخواهد پول به دست آورد. نشر آن همه سریال جدید امریکایی نیاز به خرید «کاپی رایت» دارد، که محسنی با شراکت با شرکت «استار» که یکی از زیرمجموعه های «نیوز کارپوریشن» است انجام داده است. او قبلا سریال «24» را برای طلوع خریده بود و این بار نیز  چنین کاری را برای «فارسی 1» کرده است. اما حدس من این است، «فارسی 1» این سریال ها را نه بر اساس یک معامله تجاری بل بر اساس یک معامله سیاسی خریده است.


رنگ لوگو و تم گرافیکی «فارسی 1» گلابی (صورتی) است. این رنگ در فرهنگ رسانه و سرگرمی رنگ سکس و رمانس است. برنامه های این تلویزیون هم تماما درباره مشکلات خانوادگی، خیانت به همسر، روابط رمانتیک دختر و پسر و مسایلی از این قبیل است. من پیش بینی می کنم که در آینده نزدیک ما شاهد یک «فارسی 2» و بعد «فارسی 3» خواهیم بود. «فارسی 2» احتمالا با رنگ آبی سرخ یا آبی یک تلویزیون خبری-سیاسی خواهد بود و «فارسی 3» به احتمال قوی یک تلویزیون موسیقی و سینما. پیشوای محسنی، روپرت مرداخ است که شرکت نیوز کارپوریشن را رهبری می کند. این شرکت پس از «والت دیزنی» دومین شرکت بزرگ رسانه ای در دنیا است و صدها تلویزیون و روزنامه و انتشارات (همه محافظه کار) در سراسر دنیا در اختیار آن است.


بزرگترین ضعف «فارسی 1» تا کنون دوبله های آن است. تمام سریال های این تلویزیون در کابل توسط افغان هایی که زمانی در ایران مهاجر بوده اند دوبله می شود. با آن که برای مدتی یک مدیر دوبلاژ از تهران به کابل آمد تا این جوانان را آموزش دهد ولی باز هم سطح دوبله آن ها به حدی نیست که مردم ایران را راضی نگهدارد. چون در ایران مردم به دوبله بسیار با کیفیت تلویزیون دولتی عادت کرده اند و دوبله جوانان بی تجربه «فارسی 1» برای شان قابل تحمل نیست. با بررسی سایت های اجتماعی و نظراتی که بینندگان این تلویزیون در این سایت ها ارایه کرده اند، به این نتیجه رسیده ام که تیر محسنی به هدف خورده است. او همه جای می تواند جاهای خالی را پیدا کند تا اولین کسی باشد که پایش را آنجا می گذارد. با آن که در بازار رسانه ای ایران شاید بیش از صدها تلویزیون داخلی و خارجی فارسی زبان وجود داشته باشند؛ ولی هیچ تلویزیونی وجود نداشت که سریال را به زبان فارسی نشر کند. او با این کار با سرعت عجیبی بازار ایران را تسخیر کرده است. یکی از بینندگان این تلویزیون در فیس بوک نوشته است که پس از دیدن «فارسی 1» دیگر « نه اخبار بی بی سی فارسی را می بیند» و نه هم به «تحلیل های محسن سازگارا در تلویزیون صدای امریکا» توجهی دارد.


چندی است که ایران کانون تبلیغات رسانه ای شده است. پس از بی بی سی که تلویزیون فارسی اش را راه انداخت، حالا «یورو نیوز» و یک کشور عربی هم سعی به ایجاد تلویزیون فارسی زبان کرده اند. پیش از آن هم چندین تلویزیون فارسی از امریکا با بودجه کنگره امریکا برنامه نشر می کردند. در این گیر و دار، ولی فقط محسنی توانسته است بفهمد که ایرانی ها واقعا چه می خواهند. کس دیگری در فیس بوک نظر داده است که برنامه های «فارسی 1» علیه اخلاق خانواد است و با معیارهای جامعه ایران نمی سازد. ولی ده ها نفر علیه او نظر داده اند که برنامه های تلویزیون «فارسی 1» بیش از برنامه های تلویزیون دولتی واقعیت های اجتماعی ایران را بازگو می کند. اگر «فارسی 1»، این طور که فعلا پیش می رود ادامه دهد، بعید نیست که درآمد آن بیش از تمام رسانه های موبی گروپ در افغانستان باشد.
  

 

بالا

دروازهً کابل
 

شمارهء مسلسل    116            سال شـشم       حوت  ۱۳۸۸  هجری خورشیدی       مارچ  2010