۸ صبح

گفتگوی ویژه با ظاهر طنین،
سفیر و نماینده دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد 

۸صبح: سپاس از شما آقای طنین که برای این گفتگو حاضر شدید. سوال اول را می‌خواهم اینگونه مطرح کنم که در روزهای اخیر خبرهایی در مورد بروز تنش لفظی میان شما و سفیر پاکستان در سازمان‌ ملل متحد در برخی از رسانه‌ها مطرح شد؛ زمینه‌ی این تنش چی بود و اصل ماجرا چیست؟
ظاهر طنین: پیش از همه اجازه دهید تا در نمایندگی دایمی افغانستان در نیویارک به شما خوش آمدید گویم. پرچم افغانستان در این‌جا بر افراشته است. در سال ۲۰۰۹ میلادی، پس از شصت و پنج سال عضویت افغانستان در سازمان‌‌ملل متحد، ما این ساختمان را درمیان آسمان خراش‌های نیویارک در آمریکا خریداری کردیم که ملکیت افغانستان شمرده می‌شود و شما می‌دانید که این سمبول مهم، حضور فعال کشور ما در صحنه بین‌المللی و در حقیقت بخشی از مشروعیت بین‌المللی ماست.

این حقیقت باید در نظر گرفته شود تا زمانی‌که پایگاه‌های تروریستی در خاک پاکستان وجود دارد و عناصر معینی در پاکستان تلاش دارند تا از تروریسم به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده کنند، صلح در افغانستان و منطقه تامین شده نمی‌تواند.

و اما در مورد تنش لفظی میان من و نماینده دایمی پاکستان باید گفت که گزارش‌ها در این زمینه وضاحت چندانی نداشته است. در واقع، در اجلاس نوبتی شورای امنیت سازمان ملل متحد، پیرامون اوضاع افغانستان که به تاریخ بیستم جون سال ۲۰۱۳ برگزار شده بود، مسایل مختلفی توسط آقای کوبیش فرستاده ویژه منشی عمومی برای افغانستان، اینجانب، اعضای شورای امنیت و سایر سخنرانان مورد بحث قرار گرفت، ازجمله: آغاز مرحله نهایی انتقال مسوولیت‌های امنیتی، حملات تروریستی اخیر، تناقض در رابطه با گشایش دفتر قطر، روند آشتی ملی و صلح، انتخابات، هماهنگی کمک‌های بین‌المللی، مساله حقوق ‌بشر و حقوق ‌زنان. من در سخنرانی خود، دیدگاه‌های حکومت افغانستان در رابطه با گشایش دفتر سیاسی طالبان در قطر و مساله مذاکرات با طالبان را در کنار مسایل عمده دیگر، تصریح کردم. در این سخنرانی در شورای امنیت تاکید شد که هدف از روند انتقال یا گذار ،اعاده صلح و ثبات در افغانستان است و به همین دلیل مهم است تا تمام افغان‌ها از طریق دیالوگ ملی به یک راه حل قابل قبول برای همه، دست یابند.
من تاکید کردم که چگونه و با وجود توافق‌های روشن قبلی با همه جوانب و به‌خصوص ایالات متحده امریکا در رابطه با گشایش دفتر سیاسی گروه طالبان به هدف آغاز مذاکرات مستقیم، نمایندگان طالبان تلاش کردند تا از موضع یک «دولت» و بدون هیچ‌گونه تعهدی به پایان دادن به خشونت و جنگ، دست به یک مانور خرابکارانه سیاسی بزنند. این عملکرد طالبان نه تنهابه معنی نادیده انگاشتن همه خط‌های قرمز مذاکرات صلح را ندارد بلکه نقض اصول قبول شده برای آغاز گفتگو‌های صلح بود. طوری‌که می‌دانید، حکومت و مردم افغانستان به این بازی واکنش نشان داده و شروط قطعی آغاز مذاکرات میان شورای عالی صلح و نمایندگان طالبان را بار دیگر مشخص ساختند و من این موضع را برای جهانیان از طریق تریبون شورای امنیت به روشنی بیان کردم. من درسخنرانی‌ام گفتم که افغانستان چیزی به عنوان«امارت اسلامی طالبان» را به رسمیت نمی‌شناسد و بلند کردن بیرق طالبان در دوحه تنها گذشته‌های تاریک و خونینی را به یاد می‌آورد که مردم افغانستان هنوز برای رهایی از عواقب آن مبارزه می‌کنند. جامعه بین‌المللی به خوبی آگاه است که گفتگو‌های صلح در صورتی‌که طالبان صادقانه به آن بپیوندند در زمانی به نتیجه مثبت رسیده می‌تواند که مورد حمایت همه مردم افغانستان بوده، اسقلال، تمامیت ارضی، حاکمیت و وحدت ملی و دست‌آورد‌ها و حقوق دموکراتیک مردم را در خطر نیافگند.
در رابطه با پاکستان، من در جلسه شورای امنیت ضرورت همکاری پاکستان با افغانستان جهت پایان دادن به خشونت و نیل به صلح و امنیت پایدار در افغانستان و منطقه را مطرح کرده وبرسه نکته تاکید کردم
اول، حکومت و مردم افغانستان با استقبال از انتخابات و تشکیل حکومت جدید در پاکستان امیدوارند تا یک چارچوب نوین و واقعی همکاری با پاکستان برای رسیدن به صلح و تحکیم امنیت پدید آید.
دوم، این حقیقت باید در نظر گرفته شود که تا زمانی‌که پایگاه‌های تروریستی در خاک پاکستان وجود دارد و عناصر معین در پاکستان تلاش دارند تا از تروریسم به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده کنند، صلح در افغانستان و منطقه تامین شده نمی‌تواند.
سوم، ادامه حملات مرزی به خاک افغانستان توسط پاکستان نه تنها به مناسبات دوستانه و دورنمای همکاری‌های هر دو کشور صدمه می‌زند، بلکه نقض حاکمیت ملی افغانستان تلقی می‌گردد. در مقابل سفیر و نماینده دایمی پاکستان که بعد از من به عنوان عضو شورای امنیت صحبت می‌کرد -پاکستان در حال حاضر عضو غیر دایمی شورای امنیت است- اظهارات مرا در مورد موجودیت پایگاه‌های تروریستی درخاک پاکستان و استفاده تروریسم به عنوان ابراز در سیاست خارجی رد کرد و برآنچه «تعهد پاکستان در مبارزه علیه تروریزم» خواند، تاکید کرد. به‌هر حال، ما با اظهار نظر‌های رسمی سیاست پاکستان در رابطه با افغانستان و مبازره علیه تروریسم آشنا هستیم. البته قطع نظر از صراحت لهجه ما و واکنش جانب پاکستان در بحث شورای امنیت، پاکستان و جامعه بین‌المللی می‌دانند که آنها باخواست‌های مکرر حکومت افغانستان در رابطه با برچیدن پایگاه‌ها در خاک پاکستان روبه‌رو بوده‌اند. به‌همین دلیل من شاید سخن تازه‌ا‌ی نگفته باشم. رهبری افغانستان بار‌ها از موجودیت پایگاه‌های گروه‌های افراطی و تروریست در خاک پاکستان انتقاد کرده و خواستار همکاری صادقانه پاکستان در جهت تامین صلح در افغانستان شده است. نگرانی‌ها و پرسش‌های زیادی در افکار عامه افغانستان مطرح بوده و رسانه‌های کشور نیز در باره آن به تفصیل بحث کرده‌اند؛ به شمول حضور رهبری طالبان در پاکستان و یا سفر نمایندگان طالبان برای گفتگو‌های سری و علنی از جمله اکنون در دوحه از پاکستان. باید تاکید کرد که علی‌الرغم این نگرانی‌ها، حکومت و مردم افغانستان با برداشت روشن از نقشی که پاکستان می‌تواند برای تحکیم صلح و ثبات در افغانستان بازی کند، می‌خواهد تا حکومت جدید پاکستان در راه همکاری صادقانه با افغانستان گام بردارد.

۸صبح: شما دو مورد را مطرح کردید؛ یکی بحث حملات راکتی پاکستان به افغانستان و دوم بحث سفر طالبانی که امروز از نشانی این گروه در قطر استند، مشخصا می‌خواهم بفهمم کسانی که از آدرس طالبان از پاکستان به قطر سفر کرده‌اند، در تحریم‌ها یا فهرست سیاه سازمان ملل متحد قرار دارند یا نه و شما نام این افراد را در اختیار دارید؟
ظاهر طنین: چگونگی نمایندگی افراد طالبان در دفتر قطر نیز بخشی از توافق با ایالات متحده امریکا بوده است. به عبارت دیگر آن افراد طالبان در این دفتر که مطابق این توافق بیش بینی شده است تا با شورای عالی صلح مذاکره بکنند، باید اجازه پیشبرد این مذاکرات را داشته باشند. احتمالا غیر از آنهایی که در این چارچوب در دفتر قطر فعالیت می‌کنند، عده دیگری از افراد طالبان نیز با این دفتر در تماس هستند. مهم این است که در صورت توافق در باره آغاز مذاکرات، شورای عالی صلح با هیات طالبان در قطر، داخل مذاکره خواهد شد. در مورد اشخاصی که از آنها به عنوان اعضای دفتر طالبان در قطر نام برده شده باید گفت تا جایی که من می‌دانم اسمای عده‌‌ای از آنها هنوز شامل فهرست کمیته ۹۸۸ (۲۶۷سابق) یا کمیته تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه طالبان، است.

۸صبح: گفته می‌شود شماری از کسانی که در دفتر قطر به نمایندگی از طالبان حضور دارند، در فهرست تحریم‌های سازمان‌ملل متحد قرار دارند. قاری دین‌محمد حنیف، حاجی محمد زاهد احمدزی، شیرمحمد عباس استانکزی، شهاب‌الدین دلاور، مولوی جان محمد مدنی، ملا عباس آخند، سید محمد حقانی، مسلم حقانی، عزیزالرحمان عبدالاحد و عبدالسلام حنفی کسانی‌اند که در لیست سیاه سازمان‌ملل متحد قرار دارند. هم‌چنان سهیل شاهین که اکنون سخنگوی طالبان در دفتر قطر است، قبلا در فهرست سیاه قرار داشت. شما در مورد این‌ها چی می‌گویید، این‌ها چگونه اجازه‌ی سفر یافتند؟
ظاهر طنین: در رابطه با این پرسش اجازه دهید این نکته را خاطر نشان سازم که در صورت آغاز مذاکرات بر مبنای طرز‌العمل کمیته تحریم‌های شورای امنیت، این امکان وجود دارد تا به نمایندگان و افراد طالبان که در فهرست تحریم‌های شورای امنیت سازمان‌ملل متحد قرار دارند، اجازه سفر به منظور اشتراک در مذاکرات صلح داده شود. اما چنین اجازه‌‌ای توسط کمتیه تعزیرات شورای امنیت بنابر تقاضای رسمی از جانب حکومت افغانستان و کشور‌های عضو سازمان ملل متحد، آنهم برای مدت معین داده می‌شود. در پاسخ به پرسش تان در مورد آن افراد طالبان در دفتر قطر که در فهرست تحریم‌ها قرار دارند، طوری‌که گفتم عده‌‌ای از آنها شامل فهرست تحریم‌ها‌یند.

۸صبح: کسی از گوانتانامو هم برای مذاکرات به قطر سفر کرده است؟ شما با دولت امریکا در این زمینه تماس دارید و رابطه‌ها چگونه‌اند؟
ظاهر طنین: من در این مورد چیزی نشنیده‌ام، اما می‌خواهم تاکید کنم، در صورت آغاز مذاکرات بین شورای عالی صلح و طالبان، این مذاکرات از نظر حکومت افغانستان باید آغاز دیالوگ بین‌الافغانی میان شورای عالی صلح و نماینگان مخالفان مسلح باشد. همه جوانب این اصل را پذیرفته‌اند که روند گفتکو‌ها وصلح باید تحت رهبری افغانستان پیشبرده شود. نقش کشور‌های خارجی به شمول ایالات متحده امریکا کمک به ایجاد اعتماد و فراهم کردن سهولت برای پیشرفت این مذاکرات است.

۸صبح: شما در شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایتی را علیه راکت‌پراکنی‌های پاکستان درج کرده‌اید؟
ظاهر طنین: طوری‌که پیشتر گفتم، ما نگرانی خود را در این زمینه در بحث اخیر شورای امنیت مطرح کردیم. قبلا نیز جلالتماب وزیر امور خارجه افغانستان نگرانی حکومت افغانستان را در یک جلسه دوره‌ای شورای امنیت در مورد افغانستان ابراز کرده بود، ولی حکومت افغانستان با در نظر داشت این واقعیت که این مسایل می‌تواند در چارچوب روابط دو جانبه و میکانیزم‌های موجود برای حل اختلافات و گسترش همکاری‌ها بین دو کشور بررسی شود، تا کنون لازم ندیده است تا مساله به شورای امنیت کشانده شود. دیدگاه ما در مناسبات با پاکستان برمبنای اصول همکاری، حسن همجواری، احترام متقابل و گسترش مناسبات دوستانه متکی بوده است. مساله مربوط به برخورد‌های مرزی، اخیرا در جریان دیدار جناب شیر محمد کریمی لوی‌درستیز افغانستان با همتای پاکستانی وی در اسلام آباد در جهت دریافت یک راه حل مورد بحث قرار گرفت. ما امیدوار هستیم که این تلاش‌ها یک نتیجه مثبت بدهد.

۸صبح: مدتی پیش وزارت خارجه‌ی ‌ افغانستان اعلام کرد که اگر حملات راکتی پاکستان به افغانستان متوقف نشود، افغانستان به شورای امنیت شکایت می‌کند. تا هنوز می‌بینیم که حملات ادامه دارد و اما شکایتی نشده است. فکر می‌کنید که بحث خط دیورند بر این نوع شکایت اثر گذاشته است یا در واقع مانع شکایت افغانستان از پاکستان به شورای امنیت سازمان ملل متحد شده است؟
ظاهر طنین: هر کشور در صورت تجاوز به خاکش و یا نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آن حق دارد به شورای امنیت سازمان ملل متحد که مسوول صلح و حفظ امنیت بین‌المللی است، مراجعه کند. این یک اصل پذیرفته شده در چارچوب روابط بین‌المللی است و در مطابقت به منشور سازمان‌ملل می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. اما حکومت افغانستان سعی دارد تا مساله حملات فعلی مرزی را بر مبنای حسن همجواری و با اعتقاد بر ضرورت همکاری بین دو کشور در گام اول از طریق مذاکرات دو‌جانبه با پاکستان و به شیوه دوستانه حل و فصل کند. موضوع خط دیورند مانند گذشته، در این رابطه مطرح نیست.

۸صبح: نیروهای خارجی به اساس قطعنامه‌ی شورای امنیت سازمان ملل متحد در افغانستان حضور دارند. فکر می‌کنید که برای تداوم این حضور پس از سال۲۰۴، حال اگر این حضور زیر نام حضور حمایتی یا آموزشی باشد، نیاز به قطعنامه دیگر دارد یا این که کشورها می‌توانند در چارچوب همین قطعنامه به حضور حمایتی یا آموزشی‌شان از دولت و نیروهای امنیتی افغانستان ادامه بدهند؟
ظاهرطنین: قطعنامه ۳۶۸ مورخ ۲ سپتامبر ۲۰۰ شورای امنیت سازمان ملل متحد که درست پس از حمله  سپتامبر ۲۰۰ علیه ایالات متحده امریکا به تصویب رسید، بر اساس حق دفاع فردی و جمعی که در ماده ۵ فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد انعکاس یافته، اساس حضور نیروهای نظامی بین‌المللی به رهبری ایالات متحده را به‌وجود آورد. بعدا در سال ۲۰۰۲ حضور نظامی جامعه بین‌المللی عمده‌تا در چارچوب «نیروی‌های بین‌المللی کمک به امنیت» آیساف براساس قطعنامه ۳۸۶ مورخ ۲۰ دسامبر سال ۲۰۰ شکل گرفت. ماموریت نیروی‌های بین‌المللی در افغانستان که در زیر چتر فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد قرار دارد، همه‌ساله توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تمدید شده است. اکنون با توجه به تغییرات اوضاع بیشتر از یک دهه و تکمیل مرحله نهایی دوره انتقال یا گذار، دلیلی برای حضور نیرو‌های نظامی بین‌المللی به شکل کنونی و ادامه و حفظ ماموریت جمعی توسط شورای امنیت باقی نمی‌ماند. حکومت افغانستان برای گرفتن مسوولیت کامل امنیتی آماده است و اخیرا شماری از موافقت‌نامه‌های استراتژیک را با تعدادی از کشور‌ها امضا کرده است. همکاری‌های امنیتی در افغانستان براساس این روابط استراتژیک دو‌جانبه شکل می‌گیرد. خروج نیروهای خارجی در سال ۲۰۱۴ و انتقال مسوولیت به نیرو‌های امنیتی افغانستان طبعا نحوه و چگونکی کمک‌های بین‌المللی به افغانستان را دگرگون می‌سازد. حکومت افغانستان اخیرا با ایالات متحده امریکا و ناتو در مورد دور‌نمای همکاری‌ها در آینده مذاکره می‌کند. اخیرا در جلسه وزرای دفاع در بروکسل که وزیر دفاع ملی افغانستان نیز در آن شرکت داشت، چارچوب کمک‌های ناتو به آموزش و حمایت از نیروهای مسلح افغانستان بعد از سال ۲۰۱۴ که از آن به عنوان «عملیات حمایت قاطع» نام برده شده، مشخص گردید. این مرحله کمک‌ها یک ماموریت جدید امنیتی بین‌المللی نباید تلقی شود. در حالی‌که ادامه هرگونه کمک نظامی بین‌المللی در آینده منوط بر ‌درخواست رسمی حکومت افغانستان است، این نکته قابل یاد‌آوری ‌است که ما با ختم دوره انتقال شاهد پایان ماموریت کنونی نظامی بین‌المللی مبتنی بر تصمیم جمعی شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهیم بود.

۸صبح: به‌عنوان سوال آخر، سال ۲۰۱۴ در واقع سالی است که به باور برخی‌ها در افغانستان، احتمالا حمایت جامعه جهانی از افغانستان کاهش خواهد یافت. در سطح ملل متحد، در ماموریت‌ها و کمک‌های بشری این سازمان برای افغانستان تغییراتی رونما خواهد شد؟
ظاهر طنین: با ختم دوره انتقال و خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان طبعا حضور جامعه بین‌المللی به شکل کنونی ادامه نخواهد یافت، چگونگی و مقیاس حضور نیروهای نظامی و غیر‌نظامی بین‌المللی در افغانستان باید در پرتو نیاز‌های دوره انتقال و دهه تحول و تعهدات متقابل بین افغانستان و جامعه بین‌المللی در نظر گرفته شود. مساله اصلی البته نه مقیاس حضور بلکه تعهد جامعه بین‌المللی به ادامه کمک‌ها به تحکیم دست‌آورد‌های افغانستان جهت نیل به صلح، ثبات، پیشرفت و دموکراسی خواهد بود. در این‌جا ما با نهاد‌ها و مقامات سازمان ملل متحد در مورد نقش ملل‌متحد در دوره بعد از انتقال ما بحث می‌کنیم. حکومت افغانستان هم‌چنان در سطوح مختلف به روابط دو جانبه و چند‌جانبه خود با جامعه بین‌المللی مشغول بازنگری بوده است. در حقیقت از طریق این تلاش‌ها دورنمای روابط افغانستان و جامعه بین‌المللی در درون یک وضعیت نوین تعریف می‌شود.